TURHAL’IN TARİHÇESİ

Yeşilırmak havzasında, Karadeniz bölgesinin orta bölümünün yerleşime en müsait yerinde kurulan Turhal; İç Anadolu’yu, Karadeniz’e, Doğu Anadolu’yu batıya bağlayan yolların kesiştiği yerde kurulmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki nüfusuyla küçük bir yerleşim yeri iken 1944 yılında ilçe olan Turhal, bugün yüzbini aşan nüfusu, konumu ekonomik yapısı ile ülkemizin en hareketli yerleşim yerlerinden birisi haline gelmiş, adı geleceğin vilayetleri arasında geçer olmuştur.
tokat-turhal
M.Ö. 3000 yıllarında Mezapotamya’da yaşayan Sümer alfabesi ile yazılmış iki kitabenin Turhal Kalesinde bulunduğundan söz edilmesi, Turhal’ın tarihinin 5000 yıl önceye gittiğini göstermektedir. Kesin olmamakla beraber Turhal, Kasiura, Gayura, Turnalit isimleri taşımıştır.
Antik çağlarda Pontus Galatikus, ustus polemoniakus, Komona Pontik gibi adlarla anılmış olan Turhal’ın tarihinin binlerce yıl ötelere gittiği anlaşılmaktadır. Turhal Binlerce yıldan beri ilgi odağında olmasının neticesinde sayısız savaşların sonucunda farklı yönetimlerde kalmıştır. M.Ö. 745 yıllarında Asurlular M.Ö. 7000 yılarında Kimmerler, M.Ö. 612 yıllarında Medler, M.Ö. 546 yıllarında ise İran asıllı Persler bu çevreyi (yöreyi) yönetimleri altına almışlardır. İskender’in ortadoğu seferi ardından büyük bir baskı dönemi yaşayan Anadolu eyaletleri, komutanlar arasında bölüşülmüş; Pers soylularından Ariaretes, Gaziura’yı (Turhal) başkent yapmıştır. Bizans sınırları içerisinde olduğu yıllarda küçük bir yerleşim birimi olan Turhal, Beylikler döneminde Eratna Beyliği sınırları içinde idi. 1399’da ilk kez Osmanlıların eline geçti. Ankara savaşından sonra Timur’un çekilmesi ile birlikte 1413’te kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı Mütareke ve milli mücadele yıllarında Turhal, M.Kemal’in önderliğinde tüm varlığını ortaya koymuş, Kurtuluş Savaşında yüzlerce şehit vermiştir.
Zengin ve engin bir tarihe sahip olan bu güzel ilçe, Cumhuriyet döneminde de önemli ünlere olaylara şahit olmuştur. yurt ekonomisinde de önemli bir yere ve paya sahiptir. Temeli 1933’te dönemin Sanayi Bakanı Celal Bayar tarafından atılan ve açılışı 1934 yılında İsmet İnönü tarafından yapılan ve dünyanın en kaliteli şekerini üreten Turhal(Muammer Tuksavul) Şeker Fabrikası ve Turhal Makina Fabrikası yöreye hayat vermiştir.
TURHAL’IN NÜFUSU
Turhal ilçesi, nüfus bakımından Tokat ilinin en büyük ilçelerinden biridir.2011 yılı nüfus sayımına göre; ilçe merkez nüfusu 63,987, kasaba ve köy nüfusu ise 21,404’dır. Toplam olarak ilçenin genel nüfusu 85,391’dir. Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca yayınlanan verilere göre toplam nüfusun 41,928 erkek yüzde olarak %49,10, 43,463 kadın yüzde olarak %50,90’dır.
Turhal nüfusunun %74,93 kısmı merkezde, %25,07 kısmı ise köy ve beldelerde yaşamaktadır.
Kültür ve Turizm
Yemekler İlçede yemek kültürü çok çeşitli olup, bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır: Çökelekli, Bat, Madımak, Keşkek, Bakla dolması, Tokat kebabı, Mısır pastası, Turhal çöreği, Pancar tatlısı başlıca yemek çeşitleridir.
Efsaneler
İlçede başlıca efsaneye konu olan olayların başında, Kaz Gölünde Ölen Gelinin Efsanesi ve Kesikbaş Efsanesi gelir.
Geleneksel El Sanatları
A-AHŞAP OYMACILIĞI: İlçemiz yöresinde, insanların ekonomik güçlerini ve yaptıkları meslekleri belirtir, ihtişam ve özellikte, kapılarda “Ahşap Oyma-Süslemeleri” ve “Kapı Tokmakları” kullanılmaktadır.. Tokat evlerinde dış mekân süslemeleri kadar iç mekân süslemeleri de konut sahibinin sosyal statüsünü göz önüne sermektedir. Bunların dışında “kalem iş” tekniğiyle dolap kapıları üzerine boyama ve oyma tekniğiyle süslemeler dikkat çekmektedir. Ve değer biçilemeyen tavan göbekleri misafir odası süslemelerinde, Ahşap oymacılığı raflarda, lambalıklarda, dış aydınlatma apliklerinde, sehpa masalarda, evrak sandıkları ve çeyiz sandıklarında kullanılmaktadır.
B-KALIP OYMACILIĞI: Tokat bölgesi 15. ve 16. yüzyıllarda Anadolu’nun yazmacılık merkezi olmuştur. Yazma desenlemeleri, önceleri kalem işiyle yapılırdı. Kalıp tekniğinin gelişmesi ile önce kalıpla kalemin bir arada kullanıldığı “Kalıp-Kalem Yazmaları” sonradan da tümüyle “Kalıp Yazmalar” yaygınlaştı. Tokat yöresinde 1300’lü yıllarda başlanan kalıp oymacılığı günümüzde; – Tokat beşlisi – Dramalı – Tokat üzümlüsü – Karanfilli – Elmalı – Kaşık sapı – Çengel köy – Şal deseni – Geyikli – Osmanlı Turası – Dokuz dallı gibi kalıp desenleri kalmıştır. Baskı kalıpları sulak yerlerde yetişen oldukça yumuşak olduğundan kolay oyulan ıhlamur ağacından yapılmaktadır. Bunların kimi kalem işi, kimi dolgu desenler ve elvan kalıbıdır. Yazma desenlemenin baş örtüsü dışında kullanılması kalıplarında farklı formatlarda çalışmasını beraberinde getirmiştir.
C-YAZMA BASKICILIĞI: Tokat, 15. ve 16. yüzyıllarda Anadolu’nun merkezi olduğu yazmacılıkta günümüzde de az da olsa üretime devam etmektedir. Yazmaların boyamasında Alizar’ın, sabitleştirmede ve sarı soya elde etmede tetri, şap, paslı çivi, sığırkuyruğu, kitre (geven) kullanıldığı, amonyak odası yerine hayvan barınaklarının kullanıldığı dönemlerde yavaş yavaş daha kolay çalışma olan “Serigrafi Baskıya” kayan Tokat esnafı bu sanatı yörede yoğun oranda yaşayan Ermeni asıllı vatandaşlardan kendi gayretleriyle öğrenmişlerdir. Tokat’ın ekonomisinde yan dal olan kalıp, ip kumaş ve boyama sanayisini de geliştiren yazmacılık günümüzde ülkemiz modacılarının tarafından Amerika ve Avrupa ülkelerinde de podyumlara taşınarak ilgileri üzerine toplamıştır.
İlçe’de Oynanan Halk Oyunları
Turhal Halk Oyunları halay türünde oyunlardır. Oyunlar Ağırlama, Yanlama ve Yelleme olmak üzere üç bölümden oluşur. Ağırlama bölümü oyunun en yavaş kısmıdır. Yanlama bölümü ağırlama bölümündeki hareketlerin biraz hızlandırılmışıdır. Yelleme bölümü çok hareketlidir. Hareket bakımından Ağırlama ve Yanlama bölümlerinden farklıdır. Tokat Halk Oyunları genellikle köylerde erkekler tarafından oynanır. Günümüzde karma olarak veya yalnızca kadınlar tarafından da oynanır. Oyunlar genellikle davul zurna eşliğinde oynanır. Sazla veya kavalla oynanan türleri, sözlü karşılıklı atışmalı olarak da oynanır.
Kaynak:Turhal Kaymakamlığı